Table of Contents
Trong bối cảnh hội nhập toàn cầu, luật thương mại quốc tế giữ vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh quan hệ kinh tế xuyên biên giới. Đối với Việt Nam, thành viên của WTO và nhiều hiệp định thương mại tự do (FTA), việc tuân thủ và tận dụng hệ thống pháp luật quốc tế là yếu tố then chốt để doanh nghiệp mở rộng thị trường, tăng cường sức cạnh tranh và hạn chế rủi ro pháp lý.
Cùng Kế toán Dego phân tích khung pháp lý thương mại quốc tế và những tác động cụ thể đến doanh nghiệp Việt Nam.
I. Khung pháp lý của luật thương mại quốc tế
Luật thương mại quốc tế bao gồm tập hợp quy phạm pháp luật quốc tế và quốc gia điều chỉnh hoạt động thương mại xuyên biên giới. Nguồn pháp lý chính:
- WTO (Tổ chức Thương mại Thế giới): GATT, GATS, TRIPS quy định về hàng hóa, dịch vụ, sở hữu trí tuệ.
- Các hiệp định thương mại tự do (FTA): CPTPP, EVFTA, RCEP giúp giảm thuế quan, mở rộng thị trường.
- Pháp luật quốc gia: Luật Thương mại 2005, Luật Quản lý ngoại thương 2017, các nghị định và thông tư hướng dẫn.
- Thông lệ quốc tế: INCOTERMS, Công ước Viên 1980 (CISG).
Doanh nghiệp cần nắm vững để tuân thủ khi ký kết và thực hiện hợp đồng thương mại quốc tế.
Xem thêm: Hiệp định FTA là gì? Tổng hợp các hiệp định FTA
II. Tác động đến hoạt động xuất nhập khẩu
Luật thương mại quốc tế ảnh hưởng trực tiếp đến giao dịch hàng hóa:
- Cắt giảm thuế quan: nhiều mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam được hưởng thuế suất 0% nhờ EVFTA, CPTPP.
- Quy tắc xuất xứ: hàng hóa phải chứng minh xuất xứ hợp lệ mới được hưởng ưu đãi.
- Hàng rào phi thuế quan: như quy định về kiểm dịch, an toàn thực phẩm, tiêu chuẩn kỹ thuật.
- Chống bán phá giá và trợ cấp: doanh nghiệp Việt có thể bị kiện ở nước ngoài nếu vi phạm.
Như vậy, lợi ích đi kèm rủi ro pháp lý, đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ từ phía doanh nghiệp.
III. Tác động đến dịch vụ và đầu tư
Không chỉ hàng hóa, thương mại quốc tế còn tác động lớn đến dịch vụ và đầu tư:
- Mở cửa thị trường dịch vụ: theo cam kết WTO và FTA, doanh nghiệp nước ngoài được tham gia nhiều ngành tại Việt Nam.
- Bảo hộ nhà đầu tư: FTA thế hệ mới có cơ chế giải quyết tranh chấp giữa nhà đầu tư và Nhà nước (ISDS).
- Quy định cạnh tranh công bằng: cấm doanh nghiệp lạm dụng vị trí thống lĩnh, cấm trợ cấp sai quy định.
- Tiêu chuẩn môi trường – lao động: ràng buộc mới trong CPTPP, EVFTA, buộc doanh nghiệp Việt Nam tuân thủ để tránh bị loại khỏi chuỗi cung ứng.
Điều này tạo áp lực nhưng cũng là cơ hội để doanh nghiệp nâng cao chất lượng.
IV. Thách thức pháp lý đối với doanh nghiệp Việt Nam
Doanh nghiệp Việt Nam khi tham gia thương mại quốc tế thường gặp các thách thức:
- Thiếu hiểu biết pháp lý quốc tế: dẫn đến ký hợp đồng bất lợi, tranh chấp.
- Rào cản kỹ thuật (TBT, SPS): khó đáp ứng tiêu chuẩn cao về chất lượng và an toàn.
- Rủi ro tranh chấp thương mại: kiện tụng về vi phạm hợp đồng, sở hữu trí tuệ, chống bán phá giá.
- Chi phí tuân thủ cao: doanh nghiệp nhỏ và vừa dễ bị áp lực về nguồn lực.
Để khắc phục, doanh nghiệp cần trang bị đội ngũ pháp lý hoặc thuê tư vấn chuyên nghiệp.
V. Giải pháp cho doanh nghiệp Việt Nam
Để tận dụng lợi ích và hạn chế rủi ro từ luật thương mại quốc tế, doanh nghiệp nên:
a. Nâng cao năng lực pháp lý: đào tạo bộ phận pháp chế am hiểu luật quốc tế.
b. Chuẩn hóa hợp đồng thương mại quốc tế: sử dụng mẫu hợp đồng phù hợp với INCOTERMS, CISG.
c. Đầu tư vào quản lý chất lượng: đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật của thị trường nhập khẩu.
d. Chủ động tham gia hiệp hội ngành hàng: để cập nhật thông tin và được hỗ trợ khi gặp tranh chấp.
e. Hợp tác với tư vấn pháp lý quốc tế: nhằm xử lý tranh chấp nhanh chóng, bảo vệ quyền lợi.
FAQ – Câu hỏi thường gặp
1. Luật thương mại quốc tế có bắt buộc doanh nghiệp Việt Nam phải áp dụng không?
Có, khi doanh nghiệp tham gia giao dịch xuyên biên giới, các cam kết WTO và FTA ràng buộc hiệu lực pháp lý.
2. Doanh nghiệp nhỏ có được hưởng ưu đãi thuế từ các FTA không?
Có, miễn đáp ứng quy tắc xuất xứ và thủ tục chứng từ hợp lệ.
3. Tranh chấp thương mại quốc tế thường được giải quyết ở đâu?
Có thể tại trọng tài thương mại quốc tế (ICC, SIAC) hoặc tòa án theo thỏa thuận hợp đồng.
Kết luận
Luật thương mại quốc tế mang lại nhiều cơ hội nhưng cũng không ít thách thức cho doanh nghiệp Việt Nam. Việc nắm vững quy định, tận dụng ưu đãi và chủ động bảo vệ quyền lợi sẽ giúp doanh nghiệp phát triển bền vững trên thị trường toàn cầu.
Xem thêm nhiều hơn tại website Kế toán Dego
