Khi khởi nghiệp, câu hỏi “Thành lập công ty có cần bằng cấp không?” thường khiến nhiều người băn khoăn. Tùy thuộc vào ngành nghề kinh doanh, yêu cầu về bằng cấp hoặc chứng chỉ hành nghề sẽ khác nhau. Kế toán Dego cung cấp hướng dẫn chi tiết về điều kiện bằng cấp khi thành lập công ty, các ngành nghề yêu cầu chứng chỉ, đối tượng không được mở công ty, và quy trình đăng ký kinh doanh, đảm bảo tuân thủ Luật Doanh nghiệp 2020, Nghị định 01/2021/NĐ-CP, và các văn bản liên quan, giúp doanh nghiệp khởi nghiệp hiệu quả trong năm 2025.
Mục lục bài viết
I. Căn cứ pháp lý
- Luật Doanh nghiệp 2020: Quy định thành lập doanh nghiệp và đối tượng không được mở công ty (Điều 17, Điều 27).
- Nghị định 01/2021/NĐ-CP: Hướng dẫn đăng ký doanh nghiệp (Điều 28, Điều 33).
- Nghị định 122/2021/NĐ-CP: Quy định xử phạt vi phạm trong đăng ký kinh doanh.
- Luật Kiểm toán độc lập 2011: Điều kiện kinh doanh kiểm toán (Điều 14).
- Luật Luật sư 2006: Điều kiện thành lập công ty luật (Điều 11).
- Luật Chứng khoán 2019: Điều kiện kinh doanh chứng khoán (Điều 87).
- Nghị định 155/2020/NĐ-CP: Quy định kinh doanh chứng khoán (Điều 12).
- Nghị định 139/2016/NĐ-CP: Quy định lệ phí môn bài.
- Thông tư 105/2021/TT-BTC: Hướng dẫn kê khai thuế.
II. Thành lập công ty có cần bằng cấp không?
Theo Điều 27, Luật Doanh nghiệp 2020 và Nghị định 01/2021/NĐ-CP, việc thành lập công ty không yêu cầu bằng cấp hoặc chứng chỉ hành nghề trong hồ sơ đăng ký kinh doanh. Tuy nhiên, điều này phụ thuộc vào ngành nghề kinh doanh:
- Ngành nghề thông thường (không thuộc danh sách ngành nghề có điều kiện): Không cần bằng cấp. Bất kỳ cá nhân/tổ chức nào có năng lực hành vi dân sự, đủ điều kiện kinh tế, và không thuộc đối tượng bị cấm đều có thể thành lập công ty (Điều 17, Luật Doanh nghiệp 2020).
- Ví dụ: Công ty sản xuất thùng carton, thương mại điện tử, bán lẻ thực phẩm chỉ cần đáp ứng điều kiện cơ bản (tên công ty, vốn, trụ sở).
- Ngành nghề có điều kiện: Yêu cầu bằng cấp hoặc chứng chỉ hành nghề để xin giấy phép con trước khi hoạt động, tùy thuộc vào quy định pháp luật của từng ngành (Phụ lục IV, Luật Đầu tư 2020).
- Ví dụ: Công ty xuất khẩu lao động yêu cầu người đại diện có bằng đại học và vốn ký quỹ 2 tỷ VNĐ (Nghị định 112/2021/NĐ-CP).
Tóm lại: Thành lập công ty không cần bằng cấp, nhưng vận hành một số ngành nghề có điều kiện đòi hỏi bổ sung chứng chỉ hoặc bằng cấp sau đăng ký.
Ví dụ minh họa: Anh Nguyễn Văn A mở công ty sản xuất bao bì (ngành thông thường) chỉ cần hồ sơ cơ bản, nhận Giấy chứng nhận trong 3 ngày. Nhưng nếu mở công ty dịch vụ bảo vệ, anh cần bổ sung chứng chỉ an ninh sau khi thành lập.
III. Những ngành nghề cần bằng cấp, chứng chỉ khi thành lập công ty
Ngành nghề kinh doanh có điều kiện được chia thành hai nhóm: yêu cầu bằng cấp/chứng chỉ ngay khi thành lập hoặc bổ sung sau khi thành lập để xin giấy phép con (Phụ lục IV, Luật Đầu tư 2020).
1. Ngành nghề bắt buộc có bằng cấp/chứng chỉ ngay khi thành lập
Những ngành sau yêu cầu chứng chỉ hành nghề trong hồ sơ đăng ký kinh doanh:
| Ngành nghề | Yêu cầu bằng cấp/chứng chỉ | Căn cứ pháp lý |
| Dịch vụ kiểm toán | – Tối thiểu 5 kiểm toán viên hành nghề.- Công ty hợp danh: 2 thành viên hợp danh là kiểm toán viên.- Doanh nghiệp tư nhân: Chủ doanh nghiệp là kiểm toán viên.- TNHH 2 thành viên: 2 thành viên góp vốn là kiểm toán viên. | Điều 14, Luật Kiểm toán độc lập 2011 |
| Luật sư (công ty luật, văn phòng luật) | Người thành lập phải có chứng chỉ hành nghề luật sư và thẻ luật sư. | Điều 11, Luật Luật sư 2006 |
| Kinh doanh chứng khoán | – Giám đốc/tổng giám đốc có chứng chỉ phân tích tài chính hoặc quản lý quỹ.- Tối thiểu 3 nhân viên có chứng chỉ hành nghề chứng khoán phù hợp nghiệp vụ. | Điều 87, Luật Chứng khoán 2019; Điều 12, Nghị định 155/2020/NĐ-CP |
| Dịch vụ thẩm định giá | Tối thiểu 3 thẩm định viên về giá, trong đó người đại diện là thẩm định viên. | Điều 14, Luật Giá 2012 |
| Dịch vụ xếp hạng tín nhiệm | Tối thiểu 5 chuyên gia có chứng chỉ xếp hạng tín nhiệm. | Điều 10, Nghị định 88/2014/NĐ-CP |
| Dịch vụ đại diện sở hữu công nghiệp | Người đại diện phải có chứng chỉ hành nghề đại diện sở hữu công nghiệp. | Điều 155, Luật Sở hữu trí tuệ 2005 |
| Giám sát thi công xây dựng | Tối thiểu 2 kỹ sư có chứng chỉ hành nghề giám sát thi công. | Điều 148, Luật Xây dựng 2014 |
2. Ngành nghề bổ sung bằng cấp/chứng chỉ sau khi thành lập
Những ngành sau cần bổ sung chứng chỉ để xin giấy phép con trước khi hoạt động:
| Ngành nghề | Yêu cầu bằng cấp/chứng chỉ | Căn cứ pháp lý |
| Dịch vụ bảo vệ | Người phụ trách an ninh có bằng cao đẳng trở lên (ngành kinh tế, luật). | Điều 7, Nghị định 96/2016/NĐ-CP |
| Dịch vụ làm thủ tục thuế | Tối thiểu 2 nhân viên có chứng chỉ hành nghề dịch vụ thuế. | Điều 51, Luật Quản lý thuế 2019 |
| Đại lý bảo hiểm | Cá nhân làm đại lý có chứng chỉ đại lý bảo hiểm phù hợp sản phẩm. | Điều 86, Luật Kinh doanh bảo hiểm 2000 |
| Dịch vụ kế toán | – Hợp danh: 5 kế toán viên, 2 thành viên hợp danh là kế toán viên.- TNHH 2 thành viên: 5 kế toán viên, 2 thành viên góp vốn là kế toán viên.- Doanh nghiệp tư nhân: 2 kế toán/kiểm toán viên, chủ doanh nghiệp là kế toán viên. | Điều 54, Luật Kế toán 2015 |
| Dịch vụ xuất khẩu lao động | Người đại diện có bằng đại học trở lên, kinh nghiệm 3 năm trong lĩnh vực. | Điều 10, Nghị định 112/2021/NĐ-CP |
| Kiểm định chất lượng giáo dục | Tối thiểu 3 kiểm định viên có chứng chỉ hành nghề. | Điều 22, Nghị định 135/2018/NĐ-CP |
| Dịch vụ quản lý, vận hành nhà chung cư | Người quản lý có chứng chỉ bồi dưỡng quản lý vận hành. | Điều 105, Luật Nhà ở 2014 |
| Thiết kế, thẩm tra thiết kế xây dựng | Tối thiểu 1 kiến trúc sư/kỹ sư có chứng chỉ hành nghề thiết kế. | Điều 148, Luật Xây dựng 2014 |
Lưu ý:
- Ngành nghề có điều kiện yêu cầu giấy phép con được liệt kê trong Phụ lục IV, Luật Đầu tư 2020 (270 ngành nghề).
- Doanh nghiệp cần kiểm tra kỹ quy định từng ngành trước khi đăng ký
IV. Đối tượng không được mở công ty dù có bằng cấp
Theo Khoản 2, Điều 17, Luật Doanh nghiệp 2020, các đối tượng sau không được thành lập hoặc quản lý doanh nghiệp, dù có đủ bằng cấp/chứng chỉ:
- Công chức, viên chức, cán bộ nhà nước (Điều 18, Luật Cán bộ, công chức 2008).
- Sĩ quan, hạ sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp, công nhân quốc phòng, công an (trừ người được ủy quyền quản lý vốn nhà nước) (Điều 4, Luật Quân đội nhân dân 2015).
- Người chưa thành niên, bị hạn chế/mất năng lực hành vi dân sự.
- Người đang chấp hành án tù, bị truy cứu trách nhiệm hình sự, hoặc bị cấm kinh doanh theo quyết định Tòa án.
- Người gặp khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi.
- Pháp nhân thương mại bị cấm kinh doanh theo Bộ luật Hình sự 2015.
- Cán bộ lãnh đạo, quản lý trong doanh nghiệp nhà nước sở hữu 100% vốn (Điều 88, Luật Doanh nghiệp 2020).
Ví dụ: Ông Trần Văn B, công chức tại UBND quận, có chứng chỉ hành nghề luật sư, nhưng không được mở công ty luật do thuộc đối tượng công chức.
V. Thủ tục đăng ký kinh doanh, thành lập công ty
Dù ngành nghề có yêu cầu bằng cấp hay không, thủ tục thành lập công ty đều tuân theo quy trình chuẩn (Nghị định 01/2021/NĐ-CP):
- Chuẩn bị hồ sơ:
- Giấy đề nghị đăng ký doanh nghiệp (mẫu Phụ lục I-2/I-3/I-4, Thông tư 01/2021/TT-BKHĐT).
- Điều lệ công ty.
- Danh sách thành viên/cổ đông sáng lập (mẫu Phụ lục I-5/I-6, nếu TNHH hai thành viên hoặc cổ phần).
- Bản sao CMND/CCCD/hộ chiếu của thành viên/cổ đông và người đại diện.
- Quyết định góp vốn, bản sao Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp, và bản sao CMND/CCCD/hộ chiếu của người đại diện (nếu thành viên là tổ chức).
- Giấy ủy quyền (nếu ủy quyền nộp hồ sơ).
- Nộp hồ sơ:
- Cơ quan tiếp nhận: Phòng Đăng ký kinh doanh – Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh/thành phố nơi đặt trụ sở.
- Hình thức:
- Trực tiếp, qua bưu điện.
- Trực tuyến tại https://dangkykinhdoanh.gov.vn (bắt buộc tại Hà Nội/TP.HCM từ 2025)
- Lệ phí: 100.000 VNĐ/lần, miễn phí nếu trực tuyến (Thông tư 47/2021/TT-BTC).
- Nhận kết quả:
- Thời gian: 3-5 ngày làm việc.
- Nếu hợp lệ: Nhận Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp.
- Nếu không hợp lệ: Nhận thông báo sửa đổi/bổ sung.
- Công bố thông tin: Công bố trên Cổng thông tin quốc gia trong 30 ngày (Điều 32, Luật Doanh nghiệp 2020).
Ví dụ: Công ty TNHH GHI (TP.HCM) nộp hồ sơ trực tuyến ngày 01/06/2025, nhận Giấy chứng nhận ngày 04/06/2025, công bố thông tin ngày 10/06/2025.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Thành lập công ty có cần bằng cấp không?
Không cố định, phụ thuộc vào ngành nghề. Ngành thông thường (sản xuất, thương mại) không cần bằng cấp; ngành có điều kiện (kiểm toán, luật sư) yêu cầu chứng chỉ hành nghề (Điều 27, Luật Doanh nghiệp 2020).
2. Những nghề nào không cần bằng cấp khi thành lập công ty?
Ngành thông thường như sản xuất bao bì, bán lẻ, thương mại điện tử không cần bằng cấp. Một số ngành có điều kiện (bảo vệ, làm thủ tục thuế, đại lý bảo hiểm) bổ sung chứng chỉ sau thành lập (Phụ lục IV, Luật Đầu tư 2020).
3. Những nghề nào bắt buộc có bằng cấp, chứng chỉ ngay khi thành lập công ty?
Gồm: kiểm toán, luật sư, kinh doanh chứng khoán, thẩm định giá, xếp hạng tín nhiệm, đại diện sở hữu công nghiệp, giám sát thi công (Luật Kiểm toán độc lập 2011, Luật Luật sư 2006, Luật Chứng khoán 2019).
4. Công chức có đủ bằng cấp có được mở công ty không?
Không, công chức, viên chức bị cấm thành lập công ty dù có bằng cấp (Khoản 2, Điều 17, Luật Doanh nghiệp 2020).
5. Ngành sản xuất mỹ phẩm có cần bằng cấp không?
Không cần bằng cấp khi thành lập, nhưng người phụ trách sản xuất phải có kiến thức chuyên môn (hóa học, sinh học, dược học) để xin Giấy chứng nhận đủ điều kiện (Nghị định 93/2016/NĐ-CP).
6. Công ty kiến trúc có cần bằng cấp ngay khi thành lập không?
Không, nhưng cần bổ sung chứng chỉ hành nghề kiến trúc của cá nhân chủ trì thiết kế khi thông báo hoạt động tại Sở Xây dựng (Điều 22, Luật Kiến trúc 2019).
7. Có thể bổ sung chứng chỉ sau bao lâu kể từ khi thành lập công ty?
Không có thời hạn cố định, nhưng doanh nghiệp phải bổ sung chứng chỉ trước khi xin giấy phép con để hoạt động hợp phá.
Kết luận
Thành lập công ty không bắt buộc có bằng cấp, nhưng các ngành nghề có điều kiện (kiểm toán, luật sư, bảo vệ, kế toán…) yêu cầu chứng chỉ hành nghề ngay từ đầu hoặc bổ sung sau để xin giấy phép con. Quy trình đăng ký kinh doanh đơn giản, hoàn thành trong 3-5 ngày, nhưng cần kiểm tra kỹ đối tượng bị cấm và yêu cầu ngành nghề. Kế toán Dego cung cấp dịch vụ trọn gói, chi phí hợp lý, tư vấn miễn phí về bằng cấp, mã ngành, và giấy phép con, hoàn thành trong 3-5 ngày.
Xem thêm nhiều hơn tại website Kế toán Dego
