Kinh doanh vận tải là một ngành nghề quan trọng, đóng vai trò thiết yếu trong nền kinh tế Việt Nam, từ vận chuyển hàng hóa đến hành khách. Tuy nhiên, đây là một ngành nghề kinh doanh có điều kiện, chịu sự quản lý chặt chẽ của pháp luật. Để hoạt động hợp pháp và hiệu quả, các doanh nghiệp cần nắm rõ các quy định pháp lý mới nhất liên quan đến kinh doanh vận tải. Bài viết này Kế toán Dego sẽ cung cấp cái nhìn tổng quan về hệ thống pháp lý, các điều kiện cần thiết, thủ tục xin giấy phép, và những cập nhật pháp lý quan trọng mà doanh nghiệp cần biết.
I. Tổng quan về hệ thống pháp lý kinh doanh vận tải
Kinh doanh vận tải tại Việt Nam được điều chỉnh bởi nhiều văn bản pháp luật, bao gồm:
- Luật Giao thông đường bộ 2008, sửa đổi bổ sung năm 2018: Quy định các nguyên tắc cơ bản về hoạt động vận tải đường bộ, bao gồm vận tải hành khách và hàng hóa.
- Luật Doanh nghiệp 2020 và Nghị định 01/2021/NĐ-CP: Quy định về đăng ký doanh nghiệp, bao gồm các yêu cầu về ngành nghề kinh doanh vận tải.
- Nghị định 10/2020/NĐ-CP, sửa đổi bổ sung bởi Nghị định 47/2022/NĐ-CP: Quy định chi tiết về điều kiện kinh doanh vận tải bằng xe ô tô.
- Nghị định 158/2024/NĐ-CP: Cập nhật các quy định mới nhất về hoạt động vận tải đường bộ.
- Thông tư 63/2014/TT-BGTVT: Quy định về tổ chức và quản lý hoạt động vận tải bằng xe ô tô, bao gồm yêu cầu kỹ thuật và an toàn.
Những văn bản này tạo thành khung pháp lý chặt chẽ, đảm bảo hoạt động vận tải diễn ra an toàn, minh bạch và tuân thủ các tiêu chuẩn về môi trường, an ninh và trật tự.
II. Điều kiện kinh doanh vận tải đường bộ
Kinh doanh vận tải đường bộ là lĩnh vực phổ biến nhất, áp dụng cho cả vận tải hành khách và hàng hóa. Theo Nghị định 10/2020/NĐ-CP và các văn bản liên quan, doanh nghiệp cần đáp ứng các điều kiện sau:
– Đăng ký kinh doanh hợp pháp: Doanh nghiệp phải có Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh với ngành nghề kinh doanh vận tải bằng xe ô tô được ghi rõ trong danh mục ngành nghề. Nếu chưa có, doanh nghiệp cần bổ sung ngành nghề này tại Sở Kế hoạch và Đầu tư.
Phương tiện vận tải
- Xe ô tô phải thuộc quyền sở hữu hợp pháp hoặc có hợp đồng thuê phương tiện với tổ chức/cá nhân có chức năng cho thuê. Đối với hợp tác xã, cần có hợp đồng dịch vụ giữa thành viên và hợp tác xã, quy định rõ quyền, trách nhiệm quản lý phương tiện.
- Phương tiện phải có Giấy chứng nhận kiểm định an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường còn hiệu lực.
- Xe phải được trang bị thiết bị giám sát hành trình theo quy định, đảm bảo truyền dẫn dữ liệu liên tục.
- Đối với xe kinh doanh vận tải, biển số phải chuyển sang màu vàng trước ngày 31/12/2021 theo Thông tư 58/2020/TT-BCA.
Người điều hành và nhân viên
- Người trực tiếp điều hành hoạt động vận tải phải có trình độ trung cấp trở lên trong ngành vận tải hoặc cao đẳng trở lên trong các ngành kinh tế, kỹ thuật khác, với ít nhất 3 năm kinh nghiệm quản lý vận tải.
- Lái xe và nhân viên phục vụ trên xe phải có hợp đồng lao động bằng văn bản với doanh nghiệp, không bị cấm hành nghề theo quy định pháp luật. Lái xe taxi, xe buýt, hoặc nhân viên phục vụ phải được tập huấn nghiệp vụ theo quy định của Bộ Giao thông Vận tải.
– Nơi đỗ xe: Doanh nghiệp cần bố trí nơi đỗ xe phù hợp với phương án kinh doanh, đảm bảo các yêu cầu về an toàn giao thông, phòng cháy chữa cháy, và vệ sinh môi trường. Nơi đỗ xe có thể thuộc sở hữu hoặc thuê hợp pháp.
– Bộ phận quản lý an toàn giao thông: Đối với các doanh nghiệp kinh doanh vận tải hành khách theo tuyến cố định, xe buýt, taxi, hoặc vận tải hàng hóa bằng container, cần thành lập bộ phận quản lý, theo dõi các điều kiện an toàn giao thông.
– Yêu cầu về bảo hiểm và môi trường: Doanh nghiệp phải mua bảo hiểm trách nhiệm dân sự cho phương tiện và tuân thủ các quy định về bảo vệ môi trường, như kiểm tra khí thải định kỳ.
III. Thủ tục xin cấp Giấy phép kinh doanh vận tải
Để được cấp Giấy phép kinh doanh vận tải bằng xe ô tô, doanh nghiệp cần thực hiện các bước sau:
- Chuẩn bị hồ sơ
- Nộp hồ sơ: Hồ sơ được nộp tại Sở Giao thông Vận tải nơi doanh nghiệp đặt trụ sở chính hoặc chi nhánh, thông qua hình thức trực tiếp hoặc hệ thống dịch vụ công trực tuyến.
- Thời gian xử lý: Trong vòng 3 ngày làm việc, Sở Giao thông Vận tải thông báo nếu hồ sơ cần sửa đổi, bổ sung. Trong vòng 5 ngày làm việc kể từ khi nhận đủ hồ sơ hợp lệ, Sở sẽ cấp Giấy phép kinh doanh vận tải. Nếu từ chối, cơ quan phải trả lời bằng văn bản, nêu rõ lý do.
- Lệ phí: Lệ phí cấp Giấy phép kinh doanh vận tải và phí đăng ký phương tiện (ví dụ: xe ô tô 150.000 VNĐ/lần, sơ mi rơ moóc 100.000 VNĐ/lần) được quy định tại Thông tư 229/2016/TT-BTC.
IV. Những quy định mới doanh nghiệp cần lưu ý
– Ứng dụng công nghệ trong quản lý vận tải: Theo Nghị định 10/2020/NĐ-CP, các doanh nghiệp vận tải hành khách cần áp dụng công nghệ thông tin để quản lý, như sử dụng thiết bị giám sát hành trình, camera giám sát trên xe (đặc biệt đối với xe đầu kéo, container trước ngày 01/07/2021). Việc xử phạt “nguội” thông qua dữ liệu camera và thiết bị giám sát đang được đẩy mạnh để đảm bảo tuân thủ pháp luật.
– Biển số màu vàng: Tất cả xe kinh doanh vận tải phải sử dụng biển số màu vàng từ ngày 01/08/2020. Các xe đã đăng ký trước đó phải hoàn tất thủ tục đổi biển số trước ngày 31/12/2021. Quy định này giúp cơ quan chức năng dễ dàng quản lý và đồng bộ dữ liệu phương tiện.
– Vận tải quốc tế: Đối với vận tải đường bộ quốc tế (ví dụ: giữa Việt Nam và Lào), doanh nghiệp cần xin Giấy phép vận tải đường bộ quốc tế từ Tổng cục Đường bộ Việt Nam, với yêu cầu có ít nhất 3 năm kinh nghiệm vận tải nội địa và phương tiện phù hợp với phương án kinh doanh.
– Xử lý vi phạm: Theo Nghị định 100/2019/NĐ-CP, mức phạt đối với các vi phạm như không mang Giấy vận tải hoặc không có thiết bị truy cập Giấy vận tải điện tử dao động từ 800.000 VNĐ đến 1.000.000 VNĐ. Ngoài ra, doanh nghiệp có thể bị thu hồi Giấy phép kinh doanh nếu cung cấp thông tin sai lệch hoặc ngừng kinh doanh liên tục trong 6 tháng.
– Đơn giản hóa thủ tục hành chính: Theo Nghị quyết 02/2025 và Thông báo 1767/VPCP-TKBT 2025, Chính phủ yêu cầu giảm ít nhất 30% thời gian xử lý thủ tục hành chính trong năm 2025, bao gồm các thủ tục liên quan đến đăng ký và cấp phép kinh doanh vận tải. Doanh nghiệp có thể tận dụng hệ thống dịch vụ công trực tuyến để tiết kiệm thời gian.
V. Lợi ích của việc tuân thủ pháp lý
Việc tuân thủ các quy định pháp lý không chỉ giúp doanh nghiệp tránh bị xử phạt mà còn mang lại nhiều lợi ích, bao gồm:
- Tăng uy tín: Doanh nghiệp hoạt động hợp pháp sẽ xây dựng được lòng tin với khách hàng và đối tác.
- Đảm bảo an toàn: Các yêu cầu về kiểm định kỹ thuật, bảo hiểm, và đào tạo nhân viên giúp giảm thiểu rủi ro tai nạn giao thông.
- Cạnh tranh bình đẳng: Việc áp dụng công nghệ và tuân thủ quy định giúp doanh nghiệp cạnh tranh lành mạnh, đặc biệt trong bối cảnh mô hình kinh tế chia sẻ (như Grab, Be) đang phát triển mạnh.
- Hỗ trợ phát triển bền vững: Tuân thủ các quy định về bảo vệ môi trường góp phần xây dựng hình ảnh doanh nghiệp xanh, thân thiện với môi trường.
Các câu hỏi thường gặp
1. Doanh nghiệp vận tải có cần đăng ký mã số thuế đặc biệt hoặc thực hiện nghĩa vụ thuế riêng biệt khi kinh doanh vận tải không?
Trả lời: Doanh nghiệp kinh doanh vận tải cần đăng ký mã số thuế tại cơ quan thuế theo quy định của Luật Quản lý thuế. Ngoài ra, cần tuân thủ các nghĩa vụ thuế như thuế giá trị gia tăng (VAT) theo phương pháp khấu trừ hoặc trực tiếp, tùy thuộc vào loại hình vận tải (hành khách hoặc hàng hóa). Doanh nghiệp cần kê khai và nộp thuế đúng hạn để tránh bị phạt chậm nộp hoặc bị cơ quan thuế kiểm tra đột xuất.
2. Nếu doanh nghiệp muốn mở rộng sang kinh doanh vận tải hành khách bằng xe hợp đồng, cần bổ sung thêm những điều kiện gì so với vận tải hàng hóa?
Trả lời: Đối với vận tải hành khách bằng xe hợp đồng, ngoài các điều kiện chung như Giấy phép kinh doanh vận tải và thiết bị giám sát hành trình, doanh nghiệp cần cung cấp hợp đồng vận chuyển hành khách theo mẫu quy định tại Thông tư 12/2020/TT-BGTVT. Ngoài ra, lái xe phải được tập huấn nghiệp vụ vận tải hành khách và xe phải có phù hiệu “Xe hợp đồng” do Sở Giao thông Vận tải cấp.
3. Doanh nghiệp kinh doanh vận tải có thể sử dụng dịch vụ thuê ngoài để quản lý bộ phận an toàn giao thông không?
Trả lời: Có, doanh nghiệp có thể thuê ngoài dịch vụ quản lý an toàn giao thông từ các đơn vị chuyên nghiệp được cấp phép, miễn là đảm bảo các yêu cầu về theo dõi và báo cáo theo quy định của Nghị định 10/2020/NĐ-CP. Tuy nhiên, doanh nghiệp vẫn chịu trách nhiệm pháp lý đối với mọi hoạt động vận tải, và cần kiểm tra kỹ tư cách pháp lý của đơn vị thuê ngoài để tránh rủi ro.
Kết luận
Kinh doanh vận tải là một ngành nghề đầy tiềm năng nhưng cũng đi kèm với nhiều yêu cầu pháp lý nghiêm ngặt. Việc nắm bắt các quy định mới nhất, từ điều kiện cấp phép, yêu cầu kỹ thuật, đến thủ tục hành chính, là yếu tố then chốt để doanh nghiệp hoạt động hiệu quả và tránh rủi ro pháp lý. Các doanh nghiệp cần phối hợp chặt chẽ với cơ quan chức năng như Sở Giao thông Vận tải, đồng thời tận dụng các dịch vụ tư vấn pháp lý chuyên nghiệp để đảm bảo tuân thủ đầy đủ các quy định.
Hãy liên hệ với các đơn vị tư vấn pháp lý uy tín hoặc Sở Giao thông Vận tải để được hướng dẫn chi tiết về hồ sơ, thủ tục, và các yêu cầu cụ thể. Với sự chuẩn bị kỹ lưỡng và tuân thủ đúng quy định, doanh nghiệp vận tải sẽ có nền tảng vững chắc để phát triển bền vững trong môi trường cạnh tranh ngày càng khốc liệt.
Xem thêm nhiều hơn tại website Kế toán Dego
