Kế toán lợi nhuận sau thuế: Cách hạch toán và phân phối

Lợi nhuận sau thuế là chỉ tiêu tài chính quan trọng, phản ánh kết quả cuối cùng của hoạt động sản xuất kinh doanh sau khi doanh nghiệp đã thực hiện nghĩa vụ thuế với Nhà nước. Việc hạch toán và phân phối lợi nhuận sau thuế không chỉ đảm bảo tính minh bạch trong báo cáo tài chính mà còn liên quan trực tiếp đến quyền lợi của cổ đông, chủ sở hữu và sự phát triển bền vững của doanh nghiệp. Cùng Kế toán Dego phân tích chi tiết cách hạch toán và quy định phân phối lợi nhuận sau thuế.

I. Khái niệm lợi nhuận sau thuế

Lợi nhuận sau thuế là phần lợi nhuận ròng còn lại của doanh nghiệp sau khi trừ đi:

• Chi phí sản xuất, kinh doanh.
• Chi phí tài chính, chi phí quản lý.
• Thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) phải nộp.

Trong hệ thống kế toán, chỉ tiêu này phản ánh tại Tài khoản 421 – Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối. Đây là tài khoản dùng để theo dõi kết quả kinh doanh lũy kế qua các năm và tình hình phân phối lợi nhuận.

II. Cách hạch toán lợi nhuận sau thuế

Quy trình hạch toán lợi nhuận sau thuế thường bao gồm:

1. Xác định kết quả kinh doanh

Cuối kỳ, toàn bộ doanh thu, chi phí được kết chuyển về Tài khoản 911 – Xác định kết quả kinh doanh. Sau đó, số lãi (hoặc lỗ) được chuyển sang TK 421.

• Nếu có lãi:
  • Nợ TK 911 – Xác định kết quả kinh doanh
  • Có TK 421 – Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối
• Nếu lỗ:
  • Nợ TK 421 – Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối
  • Có TK 911 – Xác định kết quả kinh doanh

2. Ghi nhận chi phí thuế TNDN

Trước khi xác định lợi nhuận ròng, doanh nghiệp phải ghi nhận chi phí thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp.

• Nợ TK 821 – Chi phí thuế TNDN
• Có TK 3334 – Thuế TNDN phải nộp

Khi nộp thuế:

• Nợ TK 3334 – Thuế TNDN
• Có TK 111, 112 – Tiền mặt hoặc tiền gửi ngân hàng

Xem thêm: Cách hạch toán tài khoản 111 – Tài khoản Tiền mặt theo TT 200

3. Ghi nhận lợi nhuận sau thuế

Sau khi trừ chi phí thuế TNDN, phần lợi nhuận ròng được hạch toán vào TK 421. Đây là số liệu quan trọng để tính toán chia lợi nhuận và lập kế hoạch phân phối.

III. Nguyên tắc phân phối lợi nhuận sau thuế

Lợi nhuận sau thuế được phân phối theo nguyên tắc ưu tiên, đảm bảo nghĩa vụ pháp lý và quyền lợi của các bên liên quan. Trình tự phân phối thông thường:

• Bù đắp lỗ các năm trước (nếu có): Doanh nghiệp phải dùng lợi nhuận sau thuế để bù lỗ trước khi chia.
• Trích lập các quỹ bắt buộc: Bao gồm quỹ dự phòng tài chính, quỹ đầu tư phát triển.
• Chia cổ tức hoặc lợi nhuận cho chủ sở hữu: Tùy thuộc vào loại hình doanh nghiệp (công ty cổ phần hay TNHH).
• Trích quỹ khen thưởng, phúc lợi: Dùng để khuyến khích nhân viên, nâng cao đời sống.
• Lợi nhuận giữ lại: Phần còn lại được bổ sung vốn kinh doanh hoặc để tái đầu tư.

IV. Hạch toán phân phối lợi nhuận sau thuế

Một số nghiệp vụ phân phối lợi nhuận phổ biến:

• Trích lập quỹ:
  • Nợ TK 421 – Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối
  • Có TK 414, 415, 418 – Các quỹ doanh nghiệp
• Chia cổ tức bằng tiền mặt:
  • Nợ TK 421 – Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối
  • Có TK 338 – Phải trả cổ đông
  • Khi chi trả: Nợ TK 338 / Có TK 111, 112
• Bổ sung vốn kinh doanh:
  • Nợ TK 421
  • Có TK 411 – Vốn chủ sở hữu

V. Ý nghĩa của việc quản lý lợi nhuận sau thuế

• Minh bạch tài chính: Đảm bảo báo cáo phản ánh đúng kết quả hoạt động kinh doanh.
• Ổn định quan hệ cổ đông: Phân phối lợi nhuận hợp lý giúp duy trì niềm tin từ nhà đầu tư.
• Tái đầu tư phát triển: Lợi nhuận giữ lại là nguồn vốn quan trọng cho các dự án mới.
• Tuân thủ pháp luật: Trích lập quỹ và phân phối đúng quy định hạn chế rủi ro pháp lý.

Kết luận

Kế toán lợi nhuận sau thuế đóng vai trò then chốt trong việc phản ánh kết quả kinh doanh và quản lý nguồn vốn tích lũy của doanh nghiệp. Doanh nghiệp cần hạch toán chính xác, phân phối hợp lý để vừa đảm bảo quyền lợi cổ đông vừa phục vụ cho sự phát triển bền vững.

Xem thêm nhiều hơn tại website Kế toán Dego.

FAQs

1. Lợi nhuận sau thuế được hạch toán vào tài khoản nào?
Được hạch toán vào Tài khoản 421 – Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối.

2. Doanh nghiệp có bắt buộc phải chia lợi nhuận sau thuế không?
Không, doanh nghiệp có thể giữ lại lợi nhuận để tái đầu tư nếu điều lệ hoặc nghị quyết quy định.

3. Khi doanh nghiệp bị lỗ, có được chia cổ tức không?
Không, doanh nghiệp chỉ được chia cổ tức khi có lợi nhuận sau thuế và đã bù đắp hết lỗ lũy kế.