Lựa chọn giữa thành lập công ty/đăng ký doanh nghiệp hay hộ kinh doanh cá thể (HKD) phụ thuộc vào mục tiêu kinh doanh, quy mô, và khả năng tài chính. Kế toán Dego cung cấp phân tích chi tiết về ưu, nhược điểm của từng loại hình, quy định đăng ký, và thủ tục chuyển đổi, dựa trên Luật Doanh nghiệp 2020 và Nghị định 78/2015/NĐ-CP, giúp bạn đưa ra quyết định phù hợp nhất năm 2025.
Mục lục bài viết
I. Căn cứ pháp lý
- Luật Doanh nghiệp 2020: Quy định thành lập, hoạt động doanh nghiệp (Điều 17-44).
- Nghị định 01/2021/NĐ-CP: Hướng dẫn đăng ký doanh nghiệp (Điều 8-25).
- Nghị định 78/2015/NĐ-CP: Quy định đăng ký HKD (Điều 11-20).
- Luật Quản lý thuế 2019: Quy định nghĩa vụ thuế (Điều 42-51).
- Nghị định 139/2016/NĐ-CP: Quy định lệ phí môn bài.
II. Quy định về đăng ký doanh nghiệp và hộ kinh doanh cá thể
1. Đăng ký doanh nghiệp
Doanh nghiệp là tổ chức kinh tế có tư cách pháp nhân (trừ doanh nghiệp tư nhân), sở hữu tên riêng, tài sản, trụ sở, được thành lập để kinh doanh theo Luật Doanh nghiệp 2020. Các loại hình doanh nghiệp bao gồm:
- Công ty TNHH một thành viên.
- Công ty TNHH hai thành viên trở lên.
- Công ty cổ phần.
- Công ty hợp danh.
- Doanh nghiệp tư nhân.
Đối tượng phù hợp: Cá nhân/tổ chức muốn kinh doanh quy mô lớn, đa dạng ngành nghề, cần huy động vốn, xuất hóa đơn VAT, hoặc mở rộng thị trường.
Cơ quan đăng ký: Phòng Đăng ký kinh doanh thuộc Sở Kế hoạch và Đầu tư (Sở KH&ĐT).
Ví dụ: Công ty TNHH Thương mại Minh Anh (Hà Nội) được thành lập để nhập khẩu thiết bị y tế.
2. Đăng ký hộ kinh doanh cá thể
HKD là mô hình kinh doanh do một cá nhân hoặc hộ gia đình thành lập, chịu trách nhiệm vô hạn, phù hợp với hoạt động nhỏ lẻ (Nghị định 78/2015/NĐ-CP). HKD không có tư cách pháp nhân, không cần con dấu pháp nhân, không xuất hóa đơn VAT.
Đối tượng phù hợp: Cá nhân/hộ gia đình kinh doanh quy mô nhỏ (cửa hàng tạp hóa, quán ăn, salon tóc…).
Cơ quan đăng ký: UBND cấp quận/huyện.
Ví dụ: HKD của chị Nguyễn Thị Lan (TP.HCM) mở quán phở gia đình.
III. Ưu và nhược điểm của doanh nghiệp và hộ kinh doanh cá thể
Để quyết định nên chọn loại hình nào, cần so sánh ưu, nhược điểm dựa trên các tiêu chí cụ thể. Dưới đây là bảng so sánh chi tiết:
| Tiêu chí | Công ty/Doanh nghiệp | Hộ kinh doanh cá thể |
| Thủ tục đăng ký | Phức tạp, cần hồ sơ đầy đủ, đăng ký tại Sở KH&ĐT (Điều 25, Nghị định 01/2021/NĐ-CP) | Đơn giản, chỉ cần giấy đề nghị đăng ký và CCCD, nộp tại UBND quận/huyện (Điều 13, Nghị định 78/2015/NĐ-CP) |
| Tư cách pháp nhân | Có (trừ doanh nghiệp tư nhân), có con dấu pháp nhân (Điều 43, Luật Doanh nghiệp 2020) | Không, chỉ có Giấy chứng nhận đăng ký HKD |
| Trách nhiệm pháp lý | Hữu hạn trong phạm vi vốn góp (trừ doanh nghiệp tư nhân chịu trách nhiệm vô hạn) | Vô hạn, chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản |
| Xuất hóa đơn VAT | Được xuất hóa đơn VAT, khấu trừ thuế GTGT (Luật Quản lý thuế 2019) | Không xuất hóa đơn VAT, không khấu trừ thuế GTGT, hạn chế đối tác |
| Quy mô kinh doanh | Lớn, dễ huy động vốn, mở chi nhánh, xuất nhập khẩu (Điều 44, Luật Doanh nghiệp 2020) | Nhỏ, khó huy động vốn, không xuất nhập khẩu |
| Người đại diện | Có thể nhiều người (Điều 12, Luật Doanh nghiệp 2020) | Chỉ 1 người (chủ hộ) (Điều 11, Nghị định 78/2015/NĐ-CP) |
| Số lượng đăng ký | Một người có thể lập nhiều công ty (web:9) | Một người chỉ lập 1 HKD (Điều 12, Nghị định 78/2015/NĐ-CP) |
| Địa chỉ trụ sở | Một địa chỉ có thể đăng ký nhiều công ty (web:9) | Một địa chỉ chỉ đăng ký 1 HKD |
| Phạm vi hoạt động | Mở chi nhánh, văn phòng đại diện, hoạt động quốc tế (Điều 44, Luật Doanh nghiệp 2020) | Hoạt động tại trụ sở hoặc địa điểm thông báo, không mở chi nhánh |
| Ngành nghề kinh doanh | Không giới hạn ngành nghề (Điều 7, Luật Doanh nghiệp 2020) | Giới hạn, không đăng ký xuất nhập khẩu |
| Đặt tên | Không trùng trên phạm vi toàn quốc (Điều 37, Luật Doanh nghiệp 2020) | Không trùng trong phạm vi quận/huyện (Điều 14, Nghị định 78/2015/NĐ-CP) |
| Chế độ kế toán | Phức tạp, cần kế toán chuyên nghiệp, báo cáo thuế hàng quý/năm (Luật Quản lý thuế 2019) | Đơn giản, thuế khoán, không cần báo cáo thuế |
| Nghĩa vụ thuế | Phức tạp, đóng 4 loại thuế: môn bài, GTGT, TNDN, TNCN (web:19) | Đơn giản, đóng 3 loại: môn bài, GTGT, TNCN |
| Thủ tục giải thể | Phức tạp, kéo dài 20-30 ngày (Điều 208, Luật Doanh nghiệp 2020) | Đơn giản, hoàn thành trong 8-12 ngày (Điều 79, Nghị định 01/2021/NĐ-CP) |
1. Công ty/Doanh nghiệp
Ưu điểm:
- Có tư cách pháp nhân (trừ doanh nghiệp tư nhân), tăng uy tín với đối tác (Điều 43, Luật Doanh nghiệp 2020).
- Quy mô lớn, dễ huy động vốn, mở chi nhánh, xuất nhập khẩu, không giới hạn ngành nghề
- Xuất hóa đơn VAT, khấu trừ 10% thuế GTGT, phù hợp với đối tác lớn
- Trách nhiệm hữu hạn trong phạm vi vốn góp (trừ doanh nghiệp tư nhân), bảo vệ tài sản cá nhân
Nhược điểm:
- Thủ tục đăng ký và giải thể phức tạp, cần kế toán chuyên nghiệp
- Nghĩa vụ thuế cao, đóng thuế TNDN (20% nếu có lãi), thuế GTGT, TNCN, và môn bài (web:10).
- Phải thực hiện đầy đủ chính sách lao động (bảo hiểm, thai sản…)
Ví dụ: Công ty cổ phần TechNova (Đà Nẵng) xuất hóa đơn VAT cho khách hàng, huy động vốn từ cổ đông để mở rộng sản xuất phần mềm.
2. Hộ kinh doanh cá thể
Ưu điểm:
- Thủ tục đăng ký đơn giản, chi phí thấp, nộp tại UBND quận/huyện
- Chế độ kế toán dễ dàng, thuế khoán cố định, không cần báo cáo thuế
- Phù hợp với kinh doanh nhỏ lẻ, vốn ít, quản lý dễ
- Thời gian giải thể nhanh (8-12 ngày)
Nhược điểm:
- Không có tư cách pháp nhân, hạn chế uy tín và đối tác
- Trách nhiệm vô hạn, chủ hộ chịu rủi ro bằng toàn bộ tài sản
- Không xuất hóa đơn VAT, không khấu trừ thuế GTGT
- Quy mô nhỏ, không mở chi nhánh, không xuất nhập khẩu, giới hạn ngành nghề
Ví dụ: HKD của anh Trần Văn Hùng (Hà Nội) mở cửa hàng sửa xe máy, nộp thuế khoán 2 triệu VNĐ/năm, dễ quản lý nhưng khó mở rộng.
IV. Chuyển đổi giữa hộ kinh doanh cá thể và doanh nghiệp
1. Từ hộ kinh doanh cá thể sang doanh nghiệp
- Khả năng thực hiện: Có, HKD có thể chuyển đổi thành công ty TNHH, công ty cổ phần, hoặc doanh nghiệp tư nhân (Điều 205, Luật Doanh nghiệp 2020).
- Ưu đãi: Doanh nghiệp nhỏ và vừa chuyển từ HKD được miễn lệ phí môn bài, thuế TNDN trong 3 năm đầu (Nghị định 80/2021/NĐ-CP)
- Thủ tục:
- Giải thể HKD tại UBND quận/huyện (Điều 79, Nghị định 01/2021/NĐ-CP).
- Đăng ký doanh nghiệp tại Sở KH&ĐT (Điều 25, Nghị định 01/2021/NĐ-CP).
- Chuyển đổi mã số thuế, thông báo với cơ quan thuế.
- Ví dụ: HKD của chị Lê Thị Mai (TP.HCM) chuyển thành Công ty TNHH Mai Anh để mở rộng kinh doanh thời trang, được miễn thuế TNDN 3 năm.
2. Từ doanh nghiệp sang hộ kinh doanh cá thể
- Khả năng thực hiện: Có, nhưng hiếm vì HKD hạn chế về quy mô và tư cách pháp nhân. Doanh nghiệp phải giải thể trước khi đăng ký HKD
- Thủ tục:
- Giải thể doanh nghiệp tại Sở KH&ĐT (Điều 208, Luật Doanh nghiệp 2020).
- Đăng ký HKD tại UBND quận/huyện (Điều 13, Nghị định 78/2015/NĐ-CP).
- Ví dụ: Công ty TNHH Phát Đạt (Đà Nẵng) giải thể do thua lỗ, chủ sở hữu đăng ký HKD để mở quán cà phê nhỏ.
V. Lưu ý khi lựa chọn loại hình kinh doanh
- Mục tiêu kinh doanh: Nếu định hướng phát triển lớn, hợp tác quốc tế, hoặc cần hóa đơn VAT, chọn doanh nghiệp. Nếu kinh doanh nhỏ, vốn ít, chọn HKD
- Khả năng tài chính: Doanh nghiệp yêu cầu vốn tối thiểu (tùy ngành nghề), HKD không yêu cầu
- Nghĩa vụ pháp lý: Doanh nghiệp cần tuân thủ kế toán, thuế phức tạp; HKD đơn giản hơn nhưng chịu trách nhiệm vô hạn
- Chuyển đổi linh hoạt: HKD dễ chuyển thành doanh nghiệp, nhưng ngược lại phức tạp hơn
- Tư vấn chuyên gia: Liên hệ Kế toán Dego để được tư vấn miễn phí về loại hình phù hợp.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Hộ kinh doanh cá thể là gì?
HKD là mô hình kinh doanh nhỏ, do cá nhân hoặc hộ gia đình thành lập, chịu trách nhiệm vô hạn, không có tư cách pháp nhân (Điều 11, Nghị định 78/2015/NĐ-CP).
2. Thành lập hộ kinh doanh cá thể hay doanh nghiệp có lợi hơn?
Tùy quy mô và mục tiêu. Doanh nghiệp phù hợp với kinh doanh lớn, cần mở rộng, xuất hóa đơn VAT. HKD phù hợp với kinh doanh nhỏ, vốn ít, dễ quản lý
3. Ưu, nhược điểm của hộ kinh doanh cá thể là gì?
- Ưu điểm: Thủ tục đơn giản, thuế khoán thấp, dễ quản lý, phù hợp kinh doanh nhỏ
- Nhược điểm: Không có tư cách pháp nhân, trách nhiệm vô hạn, không xuất hóa đơn VAT, hạn chế quy mô
4. Ưu, nhược điểm của các loại hình doanh nghiệp là gì?
- Ưu điểm: Có tư cách pháp nhân (trừ doanh nghiệp tư nhân), quy mô lớn, xuất hóa đơn VAT, trách nhiệm hữu hạn
- Nhược điểm: Thủ tục phức tạp, thuế cao, cần kế toán chuyên nghiệp
5. Hộ kinh doanh có xuất hóa đơn đỏ được không?
Không, chỉ doanh nghiệp được xuất hóa đơn VAT (Luật Quản lý thuế 2019)
6. Có thể chuyển đổi từ hộ kinh doanh sang doanh nghiệp không?
Có, HKD có thể chuyển thành doanh nghiệp, được hưởng ưu đãi thuế trong 3 năm (Nghị định 80/2021/NĐ-CP)
7. Thành lập doanh nghiệp cần vốn tối thiểu bao nhiêu?
Không yêu cầu vốn tối thiểu, trừ ngành nghề đặc thù (ngân hàng, bất động sản…) theo Điều 7, Luật Doanh nghiệp 2020
8. Một người có thể đăng ký bao nhiêu hộ kinh doanh?
Một người chỉ đăng ký được 1 HKD trong phạm vi toàn quốc (Điều 12, Nghị định 78/2015/NĐ-CP)
Kết luận
Doanh nghiệp phù hợp với kinh doanh quy mô lớn, cần hóa đơn VAT, mở rộng thị trường, trong khi HKD lý tưởng cho kinh doanh nhỏ, vốn ít, dễ quản lý. Tùy vào mục tiêu, tài chính, và định hướng, bạn có thể chọn loại hình phù hợp hoặc chuyển đổi linh hoạt. Kế toán Dego cung cấp dịch vụ thành lập công ty và HKD trọn gói, đảm bảo nhanh chóng, đúng pháp luật.
Xem thêm nhiều hơn tại website Kế toán Dego
